Sektor budowlany, górniczy, wydobywczy itp. wymagają elektromobilnego wsparcia. Elektryfikacja maszyn mobilnych nieporuszających się po drogach publicznych, takich jak koparki czy spychacze, stanowi kluczowe wyzwanie w walce z nadmierną emisją gazów cieplarnianych oraz substancjami toksycznymi, zwłaszcza w miastach. Problem jest znaczący, gdyż emisje tlenku węgla (CO) i węglowodorów (HC) są 2,5-6 razy, a cząstek stały (PM) o 5,8 razy większe niż w przypadku pojazdów drogowych.

Według World Health Organization ponad 13% mieszkańców Unii Europejskiej regularnie narażona jest na oddychanie powietrzem z przekroczonymi normami zawartości pyłu PM10. Dla cząstek PM2.5, o wiele groźniejszych dla zdrowia i życia, jest to ponad 6%. Ten niebezpieczny trend postępuje i już dzisiaj wpływa na m.in. skrócenie życia średnio od 6 do 12 miesięcy przeciętnego mieszkańca Unii Europejskiej.

Sytuacja ta wiąże się z szeregiem przyczyn. Jednym z głównych jest wykorzystywanie spalinowych jednostek napędowych emitujących szkodliwe takie substancje toksyczne jak: tlenek węgla (CO), węglowodory (HC), tlenki azotu (NOX) oraz wspomniane już cząstki stałe (PM). Te dwie ostatnie są szczególnie istotne w silnikach o zapłonie samoczynnym (ZS), które dominują zwłaszcza w sektorze maszyn pozadrogowych.

– Za 23% światowej emisji zanieczyszczeń odpowiada globalny przemysł budowlany. Każdego roku bezpośrednio na placach budowy maszyny napędzane silnikami spalinowymi generują 1,84 mld ton CO2, czyli 6% światowej emisji tego składnika. Równie znaczące są emisje tlenków azotu (NOX) czy cząstek stałych PM (PM10 i PM2.5). Negatywny wpływ NRMM (non-road mobile machinery) stanowi problem, którego rozwiązaniem będzie elektryfikacja, która powinna postępować w jak najszybszym tempie – wskazuje Aleksander Rajch, Członek Zarządu PSPA.

Biorąc pod uwagę obecną sytuację rynkową, elektromobilna alternatywa w sektorze maszyn pozadrogowych nie będzie łatwa do wdrożenia. Brak w tym momencie wystarczającej oferty rynkowej zdecydowanie utrudnia przejście na zeroemisyjne maszyny np. w sektorze budownictwa. Polskie Stowarzyszenie Paliw Alternatywnych wraz z Business Finland zauważając problem nadmiernej emisji w sektorze pojazdów NRMM przygotowała raport pt. „Elektromobilność specjalistyczna i pozadrogową. Polsko-fińskie zalecenia dotyczące wdrażania bezemisyjnych maszyn pozadrogowych”.

Opracowanie stanowi kwintesencję potrzeb, zaleceń oraz rekomendacji dla branży oraz legislacji, aby jak najszybciej wdrożyć niezbędne zmiany w sektorze maszyn NRMM i dostosować je do koncepcji zeroemisyjnych miast, a tym samym w realny sposób przyczynić się do poprawy jakości powietrza i życia jego mieszkańców.

Finlandia europejskim liderem zmian

W dziedzinie elektryfikacji i dekarbonizacji maszyn mobilnych niekwestionowanym liderem jest Finlandia. Wprowadzone w tym kraju programy dekarbonizacyjne oraz system cen emisji dwutlenku węgla, stanowią inspirację dla innych krajów. Jej dążenie do osiągnięcia neutralności klimatycznej już w 2035 roku –jest najbardziej ambitnym celem w Europie. W praktyce oznacza to konieczność zastąpienia paliw kopalnych bezemisyjną energią elektryczną w przemyśle, transporcie i ciepłownictwie.

– W Finlandii elektryfikacja maszyn to nie tylko trend przyszłości – to realne działania podejmowane już dzisiaj, a ich zakres obejmuje zarówno dekarbonizację samej maszyny, jak również jej środowiska pracy, w tym placów budowy, kopalń, portów, pól uprawnych czy lasów. Elektryfikacja mobilnych maszyn roboczych przyspiesza dekarbonizację całych branż i łańcuchów wartości. Dzięki dużej koncentracji graczy rynkowych, wysokim nakładom na badania i rozwój oraz dobrze rozwiniętej kulturze szybkich wdrożeń innowacyjnych projektów Finlandia może stać się globalnym centrum kompetencyjnym elektryfikacji, cyfryzacji i autonomizacji maszyn – mówi Toni Mattila, Dyrektor Programu Zrównoważonej Produkcji w fińskiej agencji promocji handlu, inwestycji i innowacji Business Finland.

Polski potencjał sektora NRMM

Biorąc pod uwagę fińskie przykłady, Polska ma wiele do zrobienia we wspomnianym sektorze NRMM. Przede wszystkim konieczne jest wprowadzenie odpowiedniego prawa. Ustawa o elektromobilności, nakładająca obowiązek stosowania pojazdów niskoemisyjnych w komunikacji miejskiej w większych gminach, nie przewiduje w tym momencie promocji czy wsparcia dla elektryfikacji sektora pojazdów pozadrogowych. Dlatego niezbędne są działania legislacyjne na rzecz spójnej polityki wsparcia i mapowania maszyn zeroemisyjnych. Ponadto lokalnie, samorządy powinny premiować rozwiązania bezemisyjne w zamówieniach publicznych.

– Elektryfikacja nie polega jedynie na zastąpieniu silnika spalinowego akumulatorem. Konstruktorzy muszą uwzględnić wiele elementów nowego układu, zapewniając użytkownikom odpowiednią moc i czas pracy. Dostępność kluczowych podzespołów, zwłaszcza baterii, stanowi wyzwanie, ale rynek komponentów opartych na nowych technologiach rozwija się dynamicznie. Budowanie odpowiednich kompetencji w obszarze elektryfikacji to kluczowa kwestia. Potrzebni są eksperci, którzy pomogą firmom wyprzedzić rewolucję przemysłową – dodaje Aleksander Rajch.

Bazując na fińskim doświadczeniu, Polska na platformie prawa powinna rozważyć przede wszystkim wsparcie środowiska pracy bateryjnych NRMM – miasta stanowią główne środowisko pracy dla maszyn zasilanych bateriami, władze miejskie i samorządowe powinny stworzyć korzystne warunki dla firm używających takie maszyny, być może z pomocą finansowego wsparcia państwa. Konieczne jest również podniesienie wymagań emisyjnych dla konwencjonalnych maszyn i urządzeń, aby dostosować je do obecnie obowiązujących norm. Nie można zapomnieć również o programach pilotażowych, wspieranych przez samorządy poprzez np. pokrycie kosztów energii. Ważną kwestią jest też wprowadzenie premiowania maszyn zeroemisyjnych w przetargach, jak też wspieranie firm wynajmujących tego typu sprzęt.

Bardzo istotną rolę we wdrażaniu elektryfikacji do sektora maszyn mobilych odgrywa także szeroko zakrojona współpraca między producentami, dostawcami technologii, sektorem badawczo-rozwojowym oraz sferą publiczną. Finlandia posiada bogate tradycje w zakresie skutecznej współpracy pomiędzy graczami rynkowymi. Wśród ponad 20 fińskich producentów typu OEM działających w sektorach rolnictwa, budownictwa, leśnictwa, transportu materiałów i maszyn górniczych znajdują się m.in. znane globalne marki takie jak Ponsse, Sandvik, Normet czy Kalmar. Firmy współpracują ze sobą, a jedną z platform współpracy jest unikalny klaster SIX Mobile Work Machines.

– Jako pionierzy transformacji, fińscy eksperci chcą dzielić się swoim doświadczeniem i wiedzą ze wszystkimi partnerami, dla których celem jest neutralność klimatyczna na rynkach maszyn mobilnych. Wizją klastra SIX Mobile Work Machines jest, aby w 2025 roku Finlandia była najlepszym na świecie środowiskiem do rozwoju mobilnych maszyn roboczych oraz ich kluczowych technologii i usług – mówi Harri Nieminen, Koordynator klastra SIX Mobile Work Machines z Centrum Badań Technicznych Finlandii VTT. Klaster zrzesza zdecydowaną większość fińskiego rynku producentów maszyn oraz dostawców technologii elektryfikacji i cyfryzacji.

Raport dostępny jest na stronie: Elektromobilność specjalistyczna i pozadrogowa